نقد به معنی جدا کردن سره از ناسره و ظاهر ساختن محاسن و معایب اشخاص - پدیده ها و عملکردهاست . به دیگر عبارت ؛ نقد تلاشی است برای تفکک خوب از بد ، درست از نادرست ، صالح از ناصالح و ... و منتقد به کسی اطلاق می شود که با تجزیه و تحلیل انواع پدیده ها و عملکرد ها ، درباره ی محاسن و معایب آن ها ، بحث می کند . و نقطه نظرات خود را درباره ی هر یک ارایه می دهد .
مثلاً یک منتقد در نقد عملکرد مدیران و کارگزاران ، با یک تحلیل جامع و فراگیر، نقاط ضعف و قوت آن را برجسته کرده و با ارایه ی دلایل مستدل درباره ی آن ها به اظهار نظر می پردازد . و در صورت لزوم راهکارها و رهنمودهای لازم را در جهت اصلاح ضعف ها ارایه می دهد .
طبق تعریف ، هر نقدی باید مبتنی بر واقعیت ها بوده و در کمال بی نظری و عدل و انصاف ارایه شود . بنابراین هر گونه اعمال غرض ، کینه ورزی و تخطئه و تخریب ، در یک نقد مذموم است . و باید از آن پرهیز شود . نقد باید جامع و فراگیر بوده و کلیه ی جنبه های یک پدیده را شامل شود . به عبارت روشن تر ؛ در یک نقد همان طوری که معایب یک پدیده مورد تحلیل و ارزیابی قرار می گیرد . باید به محاسن آن نیز به همان اندازه پرداخته شود .
نقد یک کیفر خواست یا دادنامه ی قضایی نیست ، که در آن حکم محکومیت اشخاص صادر شود . بلکه تلاشی است برای روشن شدن حسن و عیب پدیده ها و عملکردها . لذا هر نقدی باید منصفانه و منطبق با واقعیت ها بوده و در تنظیم آن دقت کافی مبذول گردد .
باید به پذیریم که هر نقدی فی النفسه سازنده است و تا چیزی در معرض نقد و مو شکافی قرار نگیرد ، حسن و عیبش آشکار نمی شود . هیچ پدیده ای بری از عیب نیست « الا ذات احدیت » و انسان به طریق اولی جایز الخطا و زیان کار است . « اِنَ الاِنسانَ لَفی خُسر » پس نه تنها باید هر مسئولی از نقد عملکرد خود استقبال کند ، بلکه باید برای روشن شدن نقاط ضعف و قوت آن ، خود را داوطلبانه در معرض نقد و نظر قرار دهد و از دیگران بخواهد ؛ در یک تحلیل فراگیر عملکرد وی رامورد نقد قرار دهند وحسن عیبش را باخطوط برجسته مشخص کنند . واما چرا برخی از مدیران از نقد عملکرد خود بر آشفته می شوند ؟
موضع گیری های قهر آمیز و توأم با بدخلقی برخی مدیران در قبال انتقادات و نقطه نظرات مردم و برخورد اغلب نامناسب و غیر اخلاقی آن ها با منتقدین خود امروز به مثابه ی یک آفت بزرگ و یک ویروس خطرناک سلامت نظام اداری ما را مورد تهدید جدی قرار داده و می رود به یک بیماری مزمن و صعب العلاج برای مدیران بدل شود .
بسیاری از مدیران ، با یک تلقی ناصحیح و غیر واقعی از مفهوم نقد ، آن را مترادف با تخطئه و تخربب دانسته و با این توهم که هر نقدی ولو منطقی و منصفانه می تواند موقعیت سازمانی آن ها را تضعیف و ارکان مدیریت شان را متزلزل سازد ؛ از نقد عملکرد خود برآشفته می شوند و با توسل به انواع غوغا سالاری ها و جو سازی ها و انگ زدن ها می کوشند ؛ منتقدین خود را به سکوت وادار کرده و به زعم خود آن ها را از میدان به در کنند .
مدیرانی که از نقد عملکرد خود برآشفته می شوند ، حتماً ریگی در کفش و کاسه ای زیر نیم کاسه دارند . و از آشکار شدن ضعف ها و اشتباهات خود بیمناکند و گرنه پاسخ نقد نه مشت گره کرده است و نه صف آرایی در مقابل منتقدین . بلکه پاسخ نقد توضیح و روشنگری ، یا حداکثر تکذیب است . آنهم نه با لحن تند و احتمالاً توهین آمیز ؛ بلکه با رعایت آداب پاسخگوئی و حفظ حرمت اشخاص .
پرخاشگری های خودخواهانه و غیر اخلاقی در قبال منتقدین ، ضمن مغایرت آشکار با موازین قانونی و اخلاقی ، بی شک زمینه ساز جو بی اعتمادی و بد بینی مردم از دستگاه های اداری بوده و تداوم این رویکرد موجبات گسستگی پیوند میان مردم و مسئولان را فراهم خواهد ساخت .
مدیران صادق و مردمی ، مدیرانی که حساب شان پاک است و از محاسبه باکی ندارند ، با انتقادات و نقطه نظرات مردم با سعه ی صدر و گشاده رویی برخورد می کنند و از هیچ نقدی ولو غیر منصفانه عصبانی نمی شوند . آن ها به این حقیقت واقفند که هدف منتقد از نقد عملکردشان بزرگ نمائی اشتباهات و یا تصفیه حساب شخصی نیست . بلکه منظورتذکر ضعف ها و یادآوری نارسایی هاست و چه خوب است ، هر یک از مدیران و کارگزاران با درک جنبه های سازنده ی نقد به جای صف آرایی در مقابل منتقدین خود از رهنمودهای بی چشمداشت و مجانی آن ها در جهت اصلاح عملکرد خود بهره جوئی کنند .