واژه فراغت به معنی : آسایش ، آرامش ، استراحت ، آسودگی ، وارستگی ، فرصت و مجال است . و به مقطعی از زمان اطلاق می شود که افراد در طول آن ، از قید اموری که برحسب ضرورت یا اجبار به آن ها تن می دهند ، رهایی یابند .
فلسفه ی تعیین مقطعی از زمان برای اوقات فراغت ؛ تجدید قوا و کسب آمادگی جسمی و روحی برای شروع مجدد کار و فعالیت است . بنابراین برنامه های اوقات فراغت باید متناسب با اهداف فوق پی ریزی شده و از تنوع ، گیرایی و نشاط کافی برخوردار باشند .
در کشورهای توسعه یافته ، به موضوع اوقات فراغت شهروندان ، اهمیت ویژه ای قایل هستند . در این کشورها سعی می شود ؛ اوقات فراغت شهروندان ، بویژه دانشجویان و دانش آموزان ، به دور از دغدغه ی کاری یا تحصیلی سپری شده و افراد در موقعیّتی قرار بگیرند که بتوانند پس از سپری شدن این اوقات ، از توانایی های جسمی و روحی برای ادامه ی کار یا تحصیل برخوردار باشند و با نیرو و نشاط بیشتری به فعالیّت به پردازند . در کشورهای مذکور بمنظور هدایت فعالیت های افراد در اوقات فراغت ، برنامه های متنوع ورزشی - تفریحی و فرهنگی متناسب با موقعیت اجتماعی اقشار و گروه های مختلف سنی تهیه و تدوین شده و توسط مجریان مجرب و آموزش دیده به مرحله ی اجرا و عمل در می آیند . این برنامه ها از لحاظ جامعیت و ظرفیت در حدی هستند که خانواده ها را از هر گونه درگیری ، با مسأله ی اوقات فراغت فرزندانشان بی نیاز می کنند .
در کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه اما ، به این امر اهمیت چندانی داده نمی شود و مسئولان ذیربط آن چنان که باید و شایددر این زمینه احساس مسئولیت نمی کنند .
در کشور ما با فرا رسیدن فصل گرما و تعطیلی مدارس و مراکز آموزشی ، مسأله ی اوقات فراغت میلیون ها نوجوان و جوان مدرسه ای و دانشگاهی به چالش فکری خانواده ها تبدیل می شود و مشکلاتی را برای والدین و سرپرستان این قشر عظیم از جمعیت کشور فراهم می سازد . به لحاظ عدم جامعیت برنامه های غنی سازی اوقات فراغت ، در فصل تابستان و ناکافی بودن ظرفیت این برنامه ها ، درصد قابل ملاحظه ای از خانواده ها ناچار می شوند ؛ برای گذراندن تعطیلات فرزندان خود ، به موسسات اغلب ناشناخته ، بدون شناسنامه و چه بسا نامطمئن خصوصی ، مانند باشگاه های ورزشی ، آموزشگاه های هنری و مراکز تفریحی روی آورند . و از این راه هزینه های قابل توجهی را صرف کنند .
تعداد دیگری از خانواده ها به علت ضعف مالی و عدم دسترسی به موسسات مورد اشاره ، فرزندان خود را در طول تعطیلات تابستانی ، بدون هیچگونه نظارت و کنترلی به حال خود رها می کنند و آن ها را بطور ناخواسته در معرض انواع آفت ها و ناهنجاری های اجتماعی ، از جمله اعتیاد قرار می دهند .
در این میان شمار کثیری از نوجوانان و جوانان ، اوقات فراغت خود را با خیابان گردی ، پارک نشینی ، دوست بازی و در نهایت بازی و تفریح در کوچه و محله سپری می کنند و علاوه بر اتلاف وقت و بد آموزی ، موجبات سلب آسایش و آرامش شهروندان را به طور جدی فراهم می آورند .
طبق نظریه ی کارشناسان برنامه ریزی آموزشی و مربیان تربیتی ، به علت عدم جامعیت برنامه های غنی سازی اوقات فراغت در فصل تابستان ، بیشتر وقت دانش آموزان در اختیار خودشان قرار می گیرد . که همین موضوع می تواند موجب کاهش ضریب سلامت و آلودگی این قشر به انواع ناهنجاری های اجتماعی شود . کارشناسان مذکور همچنین ، با اظهار نگرانی ، از افزایش مداوم مصرف مواد مخدر و داروهای روانگردان ، در میان دانش آموزان می گویند ؛ دانش آموزان در اوقات تابستان ، بیش از هر زمان دیگری در معرض آلوده شدن وکج روی های اخلاقی قرار می گیرند .
از آنجا که خانواده ها ، همزمان با تعطیلی مدارس و مراکز آموزشی ، نمی توانند ، نیازهای عاطفی و جسمی فرزندانشان را به نحو مطلوب برآورده کنند ؛ این امر عامل می شود تا فرزندان اوقات بیکاری خود را با دوستان در پارک ها و محیط های نامعلوم و ناسالم سپری کنند . لذا والدین باید برای جلوگیری از آثار مخرب روحی و جسمی این روند ، ضمن کنترل دقیق معاشرت ها و رفت و آمدهای فرزندان ، با واگذاری مسئولیت های خانگی به آنها خطرات این اوقات را برایشان کاهش دهند .
معاشرت های مشکوک و انتخاب دوستان ناباب ، عواملی هستند که می توانند گرایش جوانان را به انواع ناهنجاری های اجتماعی ، از جمله اعتیاد تسهیل کنند .
نسل جوان و نوجوان منشاء غلیان احساسات و هیجانات روحی بوده و به آسانی تحت تأثیر عوامل محیطی و اجتماعی قرار می گیرند . لذا بر والدین فرض است که مراقب فرزندان خود بوده و اوقات فراغت آن ها را به نحو مقتضی مدیریت کنند .
بدیهی است که مسئولان امر نیز موظفند ، برای جلوگیری از اتلاف وقت ، بدآموزی و انحرافات اجتماعی این قشر آسیب پذیر ، در راستای غنی سازی اوقات فراغت آن ها از هیچ کوششی فروگذار نباشند .