زنگ خطر خشکسالی، این بار، رسا تر از پیش، به صدا در آمد!

با کاهش محسوس بارندگیها در سال آبی ۱۴۰۰ زنگ خطر خشکسالی بار دیگر در کشور به صدا درآمد و کارشناسان پیش‌ بینی کردند که بارشها در این مدت کمتر از حد نرمال خواهد بود. اطلاعات مرکز پایش و هشدار خشکسالی نشان می‌دهد که با وجود بارش های فراوان در سال های آبی ۹۸- ۹۷ و ۹۹ - ۹۸  خشکسالی در ایران تمام نشده و ممکن است در سالهای آتی با شدت بیشتر، ادامه داشته باشد. طبق گزارش‌ها: میزان بارندگی از اول مهرماه ۹۹ تا ۱۵ فروردین ماه سال  ۱۴۰۰ نسبت به میانگین دوره مشابه دراز مدت: ۳۳ درصد و نسبت به دوره مشابه پارسال: حدود ۴۸ درصد کاهش داشته است. بنا بر همین گزارشها: به فرض اینکه امسال و سال‌های پیش روی هم، سالهای پر بارشی باشد نمی توان اثرات خشکسالی های ۱۵ ساله ایران را جبران کرد و این در حالی است که میزان برداشت آب از ذخایر تجدید پذیر کشور بالاتر از حد استاندارد است.

با توجه به این واقعیت که ۸۵ درصد ایران در منطقه خشک و کم آب قرار گرفته است نباید به ترسالی درازمدت در این کشور امیدوار بود. یکی از کارشناسان با اظهار نگرانی از تداوم روند خشکسالی در کشور و اثرگذاری آن بر بخش های اقتصادی و زیربنایی، معتقد است که: باید طبق یک برنامه جامع، تحت عنوان: برنامه جامع خشکسالی با تغییر الگوی مصرف و مدیریت استفاده بهینه از ذخایر موجود آب از ایجاد بحران بی‌آبی کامل در کشور جلوگیری کرد. در سال‌های گذشته با توجه به خشکسالی، سهم ایران عمدتاً از سیلاب های کنترل شده به میزان کمی تامین شده است و این در حالی است که با ساخت سد جدید کمال خان در مسیر رود هیرمند در افغانستان و سدهای بزرگ ترکیه در سرچشمه رودخانه ارس، ممکن است در آینده با کم آبی های بیشتری مواجه ‌شویم. یکی از کارشناسان حوزه آب در گفت و گو با خبرگزاری ایرنا می‌گوید: در ایران برنامه مشخصی برای مقابله با حوادث طبیعی به ویژه خشکسالی وجود ندارد و تمام اقداماتی که در این حوزه انجام می‌گیرد، انفعالی و واکنشی هستند. این کارشناس می افزاید: نزدیک به ۷ و نیم میلیارد متر مکعب آب در بخش  آشامیدن و بهداشت مصرف می شود. بنا بر این آمار: میزان سرانه مصرف در کشور ما از اغلب کشورهای پر آب بیشتر است. وی در این گفت و گو همچنین اضافه می کند: ۸۰ درصد مصرف منابع آب به معنی بحرانی و بالای ۸۶ درصد فوق بحرانی است که متاسفانه در ایران ۸۶ درصد این منابع مصرف می شود!

 اکنون شماری از هموطنان ما در برخی از مناطق کشور با بحران بی آبی رو به رو هستند و حتی برای آشامیدن و نظافت خود آب کافی در اختیار ندارند. طبق گفته وزیر نیرو: اکنون دویست شهر کشور با تنش کم آبی رو به رو هستند. کمال بی انصافی  است اگر در چنین شرایطی در مصرف آب زیاده روی کنیم. اگر هر کدام از حدود ۸۰ میلیون نفر جمعیت ایران روزی یک لیوان آب کمتر، مصرف کنند نزدیک به بیست میلیون لیتر و با دو لیتر مصرف کمتر، ۴۰ میلیون  لیتر آب صرفه جویی می شود.

 الگوی مصرف آب در سایر حوزه ها و بخش های کشور از جمله: کشاورزی و صنایع هم خارج از استانداردهای جهانی بوده و بیشترین اتلاف آب در این بخشها انجام می گیرد. دولت باید برای جلوگیری از تداوم این روند ضمن تدوین و اجرای یک برنامه کاربردی در زمینه تغییر الگوی کشت و ممانعت از کشت محصولات آب بر مانند: برنج، پیاز، هندوانه، و انواع صیفی جات و نیز پرورش دام،  امکانات لازم را به منظور بهره گیری از فن آوری های پیشرفته و روشهای مدرن آبیاری و نیز بازیافت فاضلابها در اختیار این بخشها قرار دهد.

مردم نیز باید به موازات سیاستگزاریهای ملی مدیریت خشکسالی و ذخایر موجود آب، به عنوان یک وظیفه اجتماعی در رعایت الگوی مصرف بهینه آب، کوشا باشند؛ تا بلکه بتوانیم از سد خشکسالی و تنش آبی در کشور به سلامت عبور کنیم. ناگفته نماند که رسانه ها هم باید  ضمن آگاهی بخشی  در باره واقعیت وجود خشکسالی و پیامد های زیانبار آن، مردم را به ضرورت  صرفه جویی در مصرف آب، فراخوانند.

یکشنبه پنجم اردیبهشت ماه 1400 عباسعتی خسروداد