صنعت سود آور گردشگری دراغلب کشورهای جهان به عنوان یکی از اصلی ترین محورهای توسعه و شکوفایی اقتصاد مورد توجه قرار گرفته و برای آن جایگاه ویژه ای تعریف شده است . کشورهای مورد بحث با فراهم کردن ساز و کارهای لازم جهت توسعه و رونق صنعت گردشگری و جذب گردشگر، بخش قابل توجهی از بودجه سالیانه خودرا از محل درآمد های حاصل از این صنعت تأمین می کنند و توسعه کشور خودرا مرهون این درآمدها هستند .
کشورما اما با وجود برخورداری از میراث های کم نظیر فرهنگی و جاذبه های طبیعی، ازاین ظرفیت ها بهره کافی نبرده و صنعت گردشگری به رغم مزیت های بی مانندش مورد بی مهری و بلکه بی توجهی قرار گرفته است .
دراین میان کهن شهر مراغه با وجود قرار گرفتن در لیست 10 شهر با بافت تاریخی ـ فرهنگی در سطح کشور و برخورداری از جاذبه های ارزشمند طبیعی و آثاری چون: رصدخانه خواجه نصیرالدین توسی، موزه ایلخانی، معبد مهر و ده ها اثر متنوع تاریخی در مقایسه با شهرهای هم طراز وبلکه پایین تر از خود از مزایای چشمگیر این صنعت ، بهره کافی نبرده و می توان گفت که از این جهت به شدت مظلوم واقع شده است .
اکنون شماری از میراث های فرهنگی ما که در واقع سرمایه های مادی و معنوی مردم هستند، در اثر فقدان یک برنامه مدون و مستمر برای مرمت و احیاء کامل آن ها در شرف اضمحلال و فروپاشی هستند.
برج های کبود و مدور از جمله آثاری هستند که علاوه بر محصور شدن در میان سازه های نسبتاً رفیع بتنی از یک سو و بناهای خشت و گلی فرو ریخته از دیگر سو ، در یک فضای نامناسب و عاری از هر گونه امکانات و تسهیلات لازم برای استفاده گردشگران و بازدید کنندگان ، به حال خود رها شده و در اثر بی توجهی به بازسازی اصولی آن ها در حال ریزش و فرسایش تدریجی هستند. سایر آثار و ابنیه تاریخی مراغه نیز با اندک تفاوت با بناهای کبود و مدور در وضعیت چندان مطلوبی نیستند و نیاز مبرم به توجه و رسیدگی دارند.
گنبدهای سرخ و غفاریه گرچه از لحاظ محوطه سازی و فضاهای پیرامونی در مقایسه ی با برج های دو قلو در وضعیت نسبتاً خوبی قرار دارند؛ اما از نظر مرمت و عرضه اصولی به گردشگران، با بی مهری و بی توجهی متولیان امر روبه رو هستند .
مساجد و حمام های قدیمی مانند: مسجد ملا رستم ، مسجد ضریر، مسجدشجاع الدوله و حمام های خواجه نصیر و شیخ الاسلام به علت بی توجهی به مرمت و بازسازی آن ها در رهگذر ریزش و فرسایش تدریجی قرار گرفته اند. مسجد ملارستم با وجود صرف وقت و هزینه ی قابل توجه برای مرمت آن در سال های گذشته همچنان در وضعیت نامطلوبی به سر برده و کارهای انجام گرفته برای آن متناسب با اثری نیست که گویا عمارت چهل ستون اصفهان از روی آن طراحی و بنا شده است.
ساختمان شدادیه با وجود قرار گرفتن در مرکز شهر و درمعرض دید عموم، سالهاست در انتظار یک مرمت اساسی به سر می برد و هراز چند وقت یک بار دستی به سر و روی آن کشیده می شود و با وجود صرف هزینه های قابل ملاحظه برای به اصطلاح بازسازی آن، به طور ناقص به حال خود رها می شود.
معبد تاریخی مهر یکی از آثار به جا مانده از پیشینیان با وجود ارزش و اهمیت تاریخی، سال هاست در انتظار فضا سازی و احیاء و عرضه به گردشگران به سرمی برد و گویی مقدر است این اثر گران بهای شهرمان همچنان در محاق خاموشی و فراموشی فرو رود و توجه مسو را به خود جلب نکند.
رصدخانه خواجه نصرالدین توسی ، این اثر بسیار مهم،به رغم برخوداری ازشهرت وآوازه ی جهانی ، سال هاست دربرهوتی پرسنگلاخ وفضای نامناسب به حال خود رها شده ودرغربت تنهایی و بی کسی گرفتار آمده است . اثری که می توانست ومی تواند ضمن احیاء وحفظ بخشی از هویت ملی وفرهنگی ما هزاران گردشگر داخلی وخارجی را از اقصی نقاط جهان به سوی مراغه سرازیر کند وموجبات توسعه وشکوفایی شهرمان را فراهم آورد ، با وجود وعده وعیده های مکرر درمکرر مسوولین همچنان بلاتکلیف وبلا استفاده باقی مانده وپتانسیل های بی نظیر آن از حیز انتفاع خارج شده است .
در حوزه ی تبلیغات ومعرفی پتانسیل های گردشگری مراغه به گردشگران نیز اقدام مؤثری انجام نگرفته ومسوولین امر دراین زمینه کاری از پیش نبرده اند .درشرایطی که از امکانات گسترده ی رسانه ها ، بویژه رسانه ی ملی برای معرفی ظرفیت های نه چندان قابل توجه اغلب شهرستان های کشور به طور جدی استفاده می شود .حضور مراغه دراین رسانه بمراتب کمرنگ وپیش پا افتاده است وبرجستگی های گردشگری این شهر چه در محدوده ی ملی وچه در سطح فرا ملی برای گردشگران ناشناخته باقی مانده است .
مجموعه ی بی برنامگی ها وبی تدبیری ها در عرصه ی صنعت بسیار مهم وپول ساز گردشگری ، صنعتی که در گفته ها وشعار های مسوولین همواره از آن با عنوان یکی از محورهای مهم توسعه ی مراغه بعداز کشاورزی یاد می شود موجب شده ، این صنعت به ورطه ی نابودی کشیده شود ودرآمد حاصل از جذب گردشگر دراین شهر به کم ترین حدممکن کاهش یابد....
درقسمت اول این نوشتار ، با تأکید براهمیت صنعت سود آور گردشگری وجایگاه ویژه ی آن دراغلب کشورهای جهان ، خاطر نشان کردیم که این صنعت ، درکشورما به طور اعم وشهرستان مراغه به طور اخص ، مورد بی مهری قرار گرفته ومجموعه ی بی برنامه گی ها وبی تدبیری ها در حوزه ی گردشگری ، موجب شده که این صنعت به لبه ی پرتگاه نابودی کشیده شود ودرآمد حاصل ازآن به کمترین حد ممکن کاهش یابد...
واقعیت این است که متولیان صنعت گردشگری مراغه با وجود پتانسیل های بالقوه ی فراوان ، دراین حوزه ، از اراده وابتکارلازم برای بالفعل کردن این پتانسیل ها وبرنامه ریزی درراستای تبدیل این شهر به یک منطقه ی نمونه ی گردشگری برخوردار نبوده وتاکنون نخواسته یا نتوانسته اند دراین زمینه گام های مثبت ومؤثری بردارند.
اخیراً یکی از ایرانیان مقیم تورنتوی کانادا طی نامه ای که متن کامل آن در شماره ی 1999ـ اول مرداد92 به چاپ رسیده ، بابیان این مطلب که می توان برای هویت دار کردن اغلب شهرهای کشورمان ، آن هارا به تناسب استعدادها وپتانسیل های موجود ، به صورت جالب وجذاب متحول نمود ، ایده ها و رهنمودهای خود را دراین زمینه ارایه نموده است .
پروفسور مجیدی با وجودیکه هیچگونه وابستگی وقرابتی با شهر تاریخی مراغه نداشته وچه بسا ممکن است ، اطلاعات مربوط به این شهر را از منابع مختلف کسب نموده باشد ،درنامه ی خود ، از مراغه به عنوان یک شهر برخودار از پیشینه ی تاریخی ومیراث های غنی فرهنگی یاد کرده واضافه نموده است که می توان این شهر را بایک برنامه ریزی صحیح ودقیق ، به یک شهر نمونه ی گردشگری تبدیل نمود ... به لحاظ وجود نکات قابل تأمل دراین نامه ضمن بازنویسی فرازهایی از آن دراین قسمت از نوشته ی خود ، همه ی آن هایی را که قلبشان برای توسعه ی همه جانبه ی این شهر می طپد ، به بازخوانی این نکات فرا می خوانم ....
زاهدی دراین نامه می نویسد : شهر مراغه را به علت وجود رصد خانه ی خواجه نصیر الدین توسی ، می توان شهر نجوم نامید وطراحی شهری ـ فعالیت های فرهنگی ـ حتی توسعه ی اقتصادی را برهمین اساس ، برنامه ریزی واجرا کرد . که دراین صورت هدف وراستای توسعه ی شهری مشخص خواهد شدوبرنامه ریزان ومدیران درتصمیمات خود سردرگم نخواهند شد. وی درادامه می افزاید : درنامگذاری خیابانها ـ میدان ها ـ هتل ها ـ پاساژها و... می توان از اسامی منظومه ی شمسی ـ نام منجمین ایرانی وغیر ایرانی استفاده نمود. میدان های شهری را با مجسمه های ستاره شناسان ونمادها وابزاراختر شناسی نظیر ماکت ونوس ـ مریخ و... اسطرلاب وتلسکوپ تزئین نمود.
وی در فراز دیگری ازاین نامه می نویسد:می توان در مراغه ،دانشکده وپژوهشکده ی نجوم دایر کرد ، تا اساتید ـ پژوهشگران ودانشجویان علاقمند به اختر شناسی دراین شهر با صفا ، دور هم جمع شوند. پرفسور زاهدی درنامه ی خود ، با بیان این که می توان ، غنی ترین کتابخانه ی ریاضی ـ اخترشناسی ونرم افزاری مربوط را جهت علاقمندان ومحققان تأسیس کرد ، می افزاید : همچنین ، می توان ، نمایشگاه وفروشگاه بزرگ تجهیزات ستاره شناسی راه اندازی کردو نمایندگی های دستگاه های متنوع مربوط را فعال کرد ، تا علاقمندان ، جهت بازدید وخرید ، ازچهارگوشه ی ایران ومنطقه ، به مراغه سفرکنند .
وی می افزاید : می توان کنفرانس ها وکنگره های ملی وبین المللی ریاضی واختر شناسی را به طور مرتب در مراغه برگزار کرد .کتاب ها ومجلات علمی ، تخصصی وعمومی ستاره شناسی را دراین شهر چاپ وجهت استفاده ی علاقمندان داخلی وخارجی منتشر وتوزیع نمود . نیز می توان پدیده ها ونمادهای مربوط به آثار مراغه وستاره شناسی را به صورت مجسمه های کوچک دکوری طراحی وتولید نمود وتصاویر آن ها را روی تی شرت ها ، کلاه ها ، کاپشن ها ، ظروف و... چاپ ودراختیار علاقمندان وبازدیدکنندگان قرارداد.
وی سپس می نویسد : این وسایل ضمن این که سوغاتی وخاطره، برای مسافرین خواهد بود ،برای مراغه نیز در داخل وخارج کشور ابزار تبلیغاتی خواهد شد.زیرا دراین صورت ، مردم مراغه به شهر خود خواهند بالید وبه زندگی در چنین شهری افتخار خواهند کرد.
وی دربخش دیگری از نامه می نویسد : خیلی از شهروندان مراغه ای ، از کودکی ونوجوانی عاشق علم ریاضی خواهند شدودرآینده خواهند توانست ، دانشمندان بزرگ ریاضی ونجوم کشور را تشکیل دهند. طبق مندرجات این نامه ، زاهدی معتقد است : این اقدامات فضای علمی شهر ، دیدگاه ها ورفتار مردم را تغییر خواهد داد وسبب سعه ی صدر و توسعه ی فرهنگی خواهد شد.شهرهای دیگر نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی ـ تاریخی ـ طبیعی واقتصادی خود، می توانند ، از تجربیات این شهر استفاده کرده وشهر خودرا هویت دار کنند.
پرفسور زاهدی دربخش های پایانی نامه ی خود مینویسد : دراثر شکوفائی شهر نه تنها مهاجرت ها کاهش خواهد یافت ، بلکه عشق به شهر خود سبب خواهد شد ، تا شهروندان به ماندگار بودن در دیار خود مصمم تر شده ونسبت به توسعه ی آن فعال تر شوند.
وی درخاتمه پیش نهاد می کند : در صورت پذیرش نظرات بالا هنرمندان ، دانشمندان ، متفکران ، صاحب نظران ومسوولان علاقمند وفعال می توانندباهمفکری ومشارکت با یکدیگر ، شهر نجوم را طراحی وراه اندازی نمایند.که دراین صورت مراغه چون ستاره ای در دامن سهند خواهد درخشید.
ایده های جامع ودرعین حال قابل عمل آقای زاهدی در ارتباط با ایجاد تحول اساسی درساختار کهن شهر مراغه وتبدیل آن به یک منطقه ی نمونه ی گردشگری ، نشان دهنده ی این واقعیت است که مراغه به لحاظ برخورداری ازانواع ویژگی ها وظرفیت های کم نظیرش ، همواره مورد توجه نخبگان وصاحب نظران بوده وبه رغم بی توجهی مسوولانش یکی از مستعدترین شهرهای کشورمان ، برای تبدیل به یک منطقه ، بلکه یک قطب گردشگری بوده ودر صورت اراده وخواست متولیان ذیربط واندکی احساس مسوولیت ودلسوزی ، می تواند مدارج مختلف توسعه را یک پس از دیگری طی کرده وبه قول پرفسور زاهدی ، همانند ستاره ای دردامن کوه همیشه سرافراز سهند بدرخشید.